Ver van de zwijgende planeet
📅1
C.S. (Jack) Lewis schreef al in 1938 een science fiction verhaal. Het heet 'Out of the Silent Planet' (NL: Ver van de zwijgende planeet). Je vindt het nu nog in de 'classics' van dit genre in de grote Engelse boekwinkels.
Dit is de eerste van een trilogie. Dun, goed plot, èn heel actueel. Voor beide schurken in het verhaal kun je zo een paar politieke en big-tech kopstukken uit onze tijd invullen.
Dit is globaal wat gebeurt: Drie mensen gaan de ruimte in en landen op een planeet met bewoners, beleven daar een avontuur en gaan weer terug. Het is een verhaal in een aantal schillen van andere verhalen, maar heel goed te doen om zelfstandig te lezen.
Hoofdpersonen
Weston is wetenschapper. Hij wil naar planeet 'Malacandra' omdat de aarde te klein wordt. Hij is het type van de ontdekkingsreiziger, met vooruitgangsgeloof. Niet langer koloniaal binnen de aarde 'Westwaards' (West-on, zoals Columbus ooit de America's ontdekte) maar het heelal in. Zijn idee lijkt nobel: de uitdijende mensheid moet op zoek naar een alternatief voor de aarde. Hoe nobel het idee ook is, hij blijkt nietsontziend in de drang zijn doelstellingen te behalen.
Bij Devine staat Zijn Eigen Ik totaal voorop. Zichzelf dienen is zijn enige motief. Devine heeft geen ideaal of god nodig, dat is hij allemaal zelf3. Hij is uit op macht en rijkdom. Er blijkt namelijk goud te vinden op deze planeet.
Weston en Devine waren eerder op Malacandra. Ze hebben toen begrepen dat bij hun tweede komst een mens overgedragen moet worden aan de machthebbers van de planeet.
Zo komt het derde en meest uitgediepte karakter in het verhaal: Ransom. Hij wordt onder dwang meegenomen naar Malacandra als 'afkoopsom' waarmee Weston en Devine goodwill verwachten te kweken om hun onfrisse agenda's te kunnen uitvoeren.
Nieuw perspectief op de aarde
Hiermee creëert Lewis een heel gaaf perspectief voor Ransom: letterlijk want vanaf de planeet (Malacandra) kun je de aarde zien. De planeetbewoners zijn er nieuwsgierig naar, ze hebben al duizenden jaren niets meer gehoord. Een voordeel is het taalkundige talent van Ransom2. Hij leert de taal snel en maakt zo contact met de diverse typen planeetbewoners. Die bewoners zijn dus 'fysiek', van 'vlees en bloed' en onderscheiden van de ook aanwezige 'geestelijke wezens' (de eldila).
De planeetbewoners blijken een levendige connectie te hebben met deze engelachtige wezens die zich manifesteren in een dimensie die mensen niet kunnen waarnemen. Althans, later tijdens het verblijf is Ransom de enige bij wie dat (soms) wel lukt.
Voor Ransom ontstaat nog een nieuw perspectief. Door zijn vertaalwerk tussen Weston en Devine en de planeetbewoners, ontdekt hij in die rol ook dat de 'morele frequentie' van beide werelden (aarde en Malacandra) totaal anders is. De werelden begrijpen elkaar niet ten aanzien van goed en kwaad. Zelf is Ransom aanvankelijk doodsbang voor de planeetbewoners. Langzaam groeit vertrouwen dankzij de vriendschappen die zij met hem delen en de mildheid van hun oordeel.
In de gesprekken tussen Ransom en de planeetbewoners en de 'planeetgod' (Oyarsa) wordt het perspectief van de planeetbewoners op de geschiedenis van de aarde onthuld. Dat wil zeggen: eigenlijk niet! Aarde blijkt voor hen namelijk de 'Stille Planeet' te zijn. Stil en donker in een heelal barstensvol hemels leven en goede tintelingen. Er is geen contact (meer) tussen de 'god' van aarde en die van Malacandra. De verbinding met de 'grote Oyarsa', de Schepper, en de mensen op aarde lijkt daarmee ook verbroken? Naar aanleiding van Ransom's verslag beginnen de planeetbewoners te vermoeden dat toch nog iets hoopvols gaande is daar op aarde. Ergens raakt dit avontuur het christelijke verhaal dat Ransom nog wel wat kende uit zijn jeugd.
Tot slot
Hierover las ik ooit een essay. De conclusie was dat Jack Lewis met dit originele verhaal 'moderne mensen' aan het denken wil zetten over de 'extra dimensie' op Malacandra. Hoe 'normaal' is ons moderne verlichte wereldbeeld eigenlijk, zònder dat extra? Zou jij in de positie van Ransom, de drijfveren kunnen 'vertalen' van de los-van-god-mensheid naar medeschepsels die wel aangesloten zijn op hun Schepper? Of andersom?
Die betekenisgeving aan het verhaal is natuurlijk van levensbelang, maar heb je niet nodig om van dit knap bedachte avontuur te kunnen genieten!